Porosty to specyficzne organizmy, będące w rzeczywistości dwoma osobnymi gatunkami, żyjącymi w nierozerwalnej symbiozie. Plechę porosty tworzą komórki glonu oplecione strzępkami grzyba, będącego najczęściej workowcem. W powstały w ten sposób duecie grzyb wykorzystuje substancje organiczne wytwarzane przez glon, dostarczając w zamian wodę i sole mineralne.
Mają wyjątkowo małe wymagania życiowe- występują w zasadzie na każdej szerokości geograficznej i w różnorodnych warunkach ekologicznych (oprócz obszarów o dużym zanieczyszczeniu powietrza).
W Polsce znamy ok. 1600 gatunków. Poszczególne gatunki wykorzystywane są przez człowieka jako pokarm, leki czy źródło barwników.
Stosowanie porostów w medycynie ma długoletnią tradycję. We współczesnej farmacji najbardziej znacząca jest tarczownica islandzka (Centraria islandica), zwana również płucnicą islandzką, szarym mchem lub potocznie porostem islandzkim. Nazwa może być myląca, bo porost znajdziemy również poza obszarem Islandii- w Polsce występuje w suchych lasach sosnowych, na skałach górskich i w ubogich siedliskach. Należy podkreślić, że nie jest gatunkiem chronionym. W branży farmaceutycznej występuje pod nazwą plecha tarczowicy islandzkiej (Lichen islandicus)
Plecha tarczownicy islandzkiej jest nierównomiernie rozwidlona, z podwiniętymi brzegami i wysoka na ok. 15 cm. Zbierana jesienią w dni suche i suszona w warunkach naturalnych
Substancje główne tarczownicy islandzkiej:
- Polisacharydy (cukry złożone)- ok. 50% – lichenina, izolichenina, celuloza, hemiceluloza
- kwasy porostowe – 4% – fumarowy, fumaroprotocetrarowy, protocetrarowy i inne
- karotenoidy (naturalne barwne substancje chemiczne)
- sole mineralne – bor, krzem, miedź, jod
- Witaminy – B1 i B12
Jakie działanie wykazuje?
- Polisacharydy i związki śluzowe zawarte w Cetraria islandica wykazują korzystne działanie osłaniająco-powlekające i nawilżające na błony śluzowe górnych dróg oddechowych.
- Ekstrakt z porostu islandzkiego izoluje śluzówkę przed czynnikami drażniącymi, zmniejszając ilość odruchów kaszlowych i umożliwiając redukcję stanu zapalnego oraz jej regenerację.
Plecha tarczownicy islandzkiej ma potwierdzone klinicznie zastosowanie jako doustny środek łagodzący w leczeniu stanów zapalnych i suchości błony śluzowej jamy ustnej, gardła i krtani z towarzyszącym suchym, napadowym kaszlem.
Bibliografia
- Krajewska J. Właściwości lecznicze porostu islandzkiego. Lek w Polsce. VOL 25 NR 01’15 (284); s. 52-56
- Smolińska D, i in. Współczesne spojrzenie na właściwości lecznicze płucnicy islandzkiej Cetraria islandica (L.) Ach. Ann. Acad. Med. Siles. 2012, 66, 4, 56–63
- https://www.ema.europa.eu/en/medicines/herbal/lichen-islandicus
- Europen Medicines Agency. Assessment report on Cetraria islandica (L.) Acharius s.l., thallus. EMA/HMPC/36866/2014
- De Barros Alves, G.M. et. al. (2014). Expectorant and antioxidant activities of purified fumarprotocetraric acid from Cladonia verticillaris lichen in mice. Pulmonary Pharmacology & Therapeutics, 27(2), 139–143.
- Freysdottir, J., Omarsdottir, S., Ingólfsdóttir, K., Vikingsson, A., & Olafsdottir, E. S. (2008). In vitro and in vivo immunomodulating effects of traditionally prepared extract and purified compounds from Cetraria islandica. International Immunopharmacology, 8(3), 423–430
- Türk AÖ, Yılmaz M, Kıvanç M, Türk H. The antimicrobial activity of extracts of the lichen Cetraria aculeata and its protolichesterinic acid constituent. Z Naturforsch C 2003, 58(11-12):850-854